W dniu 28 września, po długiej, ponad półrocznej przerwie spowodowanej pandemią, odbyło się kolejne spotkanie w ramach Dyskusyjnego Klubu Książki. W zastępstwie za Beatę Szymczak dyskusję prowadził Bartłomiej Majzel. W spotkaniu, poza prowadzącym, udział wzięło 7 osób.
Tym razem Dyskusyjny Klub Książki poświęcony był debiutanckiej powieści jamajskiego pisarza Marlona Jamesa pt. „Diabeł urubu”, książki ze wszech miar intrygującej, brawurowej, choć jednocześnie prowokacyjnej, śmiałej, obrazoburczej, drastycznej, a momentami wręcz brutalnej. Nic więc dziwnego, że rozmowa o dziele tak kontrowersyjnym i wzbudzającym krańcowe emocje charakteryzowała się sporą temperaturą, a skala wrażeń rozciągała się od opinii pełnych entuzjazmu, po reakcje kontestujące ten typ autorskiej wypowiedzi.
Autor, który za książkę „Krótka historia siedmiu zabójstw” otrzymał w roku 2015 prestiżową nagrodę Men Booker Prize, uchodzi obecnie za wielką osobowość współczesnej literatury. James eksploruje nade wszystko kulturowe przestrzenie rodzinnej Jamajki, w której umieszcza akcję swych kolejnych książek. Jednak siłą jego pisarstwa pozostaje uniwersalność toczonych opowieści, które odczytywać można na wielu poziomach. Wieloaspektowość, metaforyczność, niezwykły, niemalże hip-hopowy, zrytmizowany język oraz specyficzna wizyjność stają się w jego rękach arcydzielnymi narzędziami, dzięki którym potrafi snuć rozważania o wojnie dobra ze złem, manipulacjach, pierwotnych instynktach i niespełnionych marzeniach leżących u podstaw życiowych wyborów oraz codziennych ludzkich motywacji. Jego książki budzące niesłychane emocje prowokują do sporów, dyskusji i polemik, idealnie więc sprawdzają się pod kątem wszelkiego rodzaju spotkań, dyskusji i analiz, co potwierdziło niniejsze spotkanie, w którym wszyscy uczestnicy wzięli bardzo aktywny udział wypowiadając opinie i tezy w sposób niebudzący wątpliwości, iż proces lektury okazał się dla nich czytelniczą przygodą angażującą wszystkie emocje i zmysły.
Spotkanie rozpoczęło się od prezentacji sylwetki autora oraz zarysowania kulturowego kontekstu oraz specyfiki jamajskiej kultury. Rozważaniom prowadzącego towarzyszyła multimedialna projekcja fotografii – zdjęć autora, okładek obcojęzycznych wydań książki „Diabeł urubu”, fotografii jamajskiej prowincji (to tutaj rozgrywa się akcja książki), a także tytułowych ptaków urubu oraz kanonicznych postaci jamajskiej kultury (np. Bob Marley).
Po wstępnej części, mającej nieco wykładowy i edukacyjny charakter, prowadzący zainaugurował emocjonalną – jak się okazało – dyskusję. Rozpoczęła się od głosowania, które miało na celu wskazanie ile osób zachwyciło się czytaną książką, ilu z nich zdecydowanie odrzuciło ją jako zbyt drastyczną, a ilu pozostało na nią obojętnymi. Zgodnie z przyjętą przez prowadzącego tezą, okazało się, iż książka budzi skrajne emocje (zarówno pozytywne jak i negatywne) nie pozostawiając praktycznie nikogo obojętnym.
Następnie rozpoczęła się rozmowa na temat funkcji emocji w literaturze, rozmaitych metod stosowania strategii prowokacji oraz zabiegów mających na celu wywołanie w czytelniku określonego efektu szoku. Prowadzący podzielił następnie rozważania nad książką na kilka następujących po sobie części:
1) „Diabeł Urubu” jako uniwersalny traktat o ludzkiej naturze (opowieść-metafora, wielowątkowość zagadnień, wielopoziomowość narracji);
2) Książka o manipulacji (psychologiczne mechanizmy prowadzące do nagonki, zagadnienia wykluczenia i zbrodni, relatywizacja pojęć Dobra i Zła prowadząca do aksjologicznego chaosu);
3) Książka o religii sensu stricte (religia a sekta, próby wykorzystywania religii dla osiągania własnych określonych celów);
4) Umiejętność kreślenia plastycznych, pełnokrwistych postaci (doskonale uargumentowana psychologia głównych protagonistów, wyrazistość charakterów);
5) Dynamizm i brawura języka jako fundament istotnej literatury (bezkompromisowość strategii autorskiej, wyczulenie na absurd i fałsz języka jako kliszy popkulturowych banałów, gry z językiem, zabawy z brzmieniem i melodią języka, stylizacje na język biblijny i hip-hopowy, gry konwencjami, kwestie ironii i groteski, zagadnienie tłumaczenia i próby wiernego oddania dynamiki i żywiołu języka);
Spotkanie zakończyło się zadziwiającą konkluzją. Otóż, trzech uczestników spotkania, którzy na początku wypowiadali się o książce w sposób negatywny, odrzucając obrazoburstwo i przyjęte przez pisarza modele prowokacji, na koniec zadeklarowało zgodnie, iż spotkanie zmieniło krańcowo tę perspektywę pozwalając ujrzeć Im książkę w zupełnie innym, nieznanym uprzednio kontekście. Uczestnicy wraz z prowadzącym doszli do wniosku, iż poszerzenie przestrzeni książki poprzez umiejętne naszkicowanie kontekstów związanych z biografią Autora, ze specyfiką jamajskiej kultury, a nade wszystko, zrozumienie sensu logicznie uzasadnionej strategii drastyczności wpisanej w narrację całości książki, pozwala na zupełnie nowe odczytanie literackiego tekstu. Odczytanie, w którym podążymy tropem Autora zastawiającego na nas fascynujące pułapki, prowadzące w konsekwencji ku temu, co w literaturze wydaje się najistotniejsze – ku tajemnicy objawiającej się na styku realności oraz wpisanych w nią pęknięć, tego co nieoswojone lecz konieczne. Taka lektura, u której postaw leży nie tylko czytelnicza świadomość, ale nade wszystko otwarcie na kreacyjną moc opowieści, pozwala w pełni zanurzyć się w przedstawionym świecie, aby dzięki temu doświadczyć w sposób fundamentalny niezwykłości człowieczeństwa.
